KALİTE NEDİR ?

KALİTE NEDİR ?

Konumuz kalite,

Çalışma hayatıma başladığım konu olan ""kalite"" nedir, ne değildir enine boyuna bu yazıda anlatmaya çalışacağım.

Teorik anlamda ""kalite"" terimi sayısız tanımlama ile tanımlanabilir, bir çok cümle kalite terimini açıklayabilir, kimilerine göre bir yaşam tarzıdır, kimilerine göre endüstri mühendisliği terimidir.
Ancak tam olarak nedir kalite !!!

Kalite teorik anlamda; bir ürün ya da hizmetin kendisinde olması gereken ve kendisinde olması beklenen özelliklerin toplamıdır. Ürünün veya hizmetin o özellikleri karşılayabilme gücüne de ürünün veya hizmetin kalitesi denir.

Diğer bir yaklaşımla ise kalite; müşteri ihtiyaç ve beklentilerinin karşılanması olarak tarif edilmiştir.

Başka bir tarifle kalite; bir ürünün veya hizmetin üretilme veya sunulma amacına uygunluğudur,

Kaliteyi tarif ederken 2 farklı boyut anlattık;

1. ürün veya hizmette olması gereken özellik
2. ürün veya hizmette olması beklenen özellik

Olması gereken özellikler, herkes tarafından kabul edilmiş objektif özellikleri denebilir.
Yani bir metal parçanın;

• akma dayanımı, 
• bir ürünün geometrik boyutları, 
• bir kimyasal ham maddenin nem oranı vs... 

Burada dikkat edilmesi gereken konu, eğer bir özellik bir birim cinsinden ifade ediliyor ve kişiden kişiye değişmiyorsa ve üründe veya hizmette o özellik isteniyorsa , yukarıdaki birinci maddeden bahsediyoruz demektir.

Uluslararası veya ulusal standartlar, müşteri şartnameleri, firma üretim şartnameleri, mühendislik şartnameleri vs... dokümanlarda anlatılan gereklilikler "olması gereken" kaliteyi anlatır.

Gelelim, üründen veya hizmetten beklenen özellikler nelerdir ? Tahmin edeceğiniz gibi, kişiden kişiye, firmadan firmaya değişebilen özelliklerdir.
Mesela;

• bir müşteri temsilcisinin yaklaşım tarzı, 
• bir yemeğin tuz oranı, 
• bir ürünün zamanından önce sevk edilmesi
• bir ürünün rengi
• otomatik araba - manuel vitesli araba vs... 

Burada dikkat edilmesi gereken konu bu tür özelliklerin birimlerle ifadesi zordur ve kişiden kişiye, firmadan firmaya değişiklilik gösterir.
Olması beklenen kalite özellikleri firmalara prestij sağlama ve müşteride avantaj sağlama açısından fırsat olarak değerlendirilmelidir.

Kaliteli ürün ve hizmetler tedarik etmek ve/veya satın almak dileğiyle...

Şartname Nedir ? (Specification)

ŞARTNAME - SPECIFICATION

Kalite , ar-ge , tasarım, mühendislik ve üretimde sık sık duyduğumuz , sürekli mesai harcadığımız, günlük çalışma hayatımızda üzerine konuştuğumuz , ona istinaden kararlar verdiğimiz, bazen müşteriyle günler süren mutabakat sürecine girmek zorunda kaldığımız , kısacası "şartname" nedir, ne değildir onu anlatmaya çalışacağım.

Öncelikle şartname ismi bir çok şey çağrıştırıyor ancak ne olduğunu tam olarak tanımlamak biraz zor. Çünkü şartnamenin ne olduğunu bilmek için öncelikle "kalite" kavramına değinmemiz ve "müşteri ne ister" sorusuna cevap bulmamız gerekmektedir.
Bu blogda kalite nedir isimli yazıyı okuyabilirsiniz.

Müşteri ne ister henüz tam olarak cevaplanabilmiş değildir. O yüzden "kalite" kavramını anlatmaya çalışalım.

Teorik olarak kalite kavramı tam olarak şudur:
Bir ürün veya hizmetin, olması gereken ve kendisinden beklenen tüm özellikleri kalitedir.

Yani kalite kavramı iki farklı boyutta incelenmelidir. Birincisi olması gereken özellikler ki bu özellikler çoğunlukla somut olmaktadır.
İkincisi ise kendisinden beklenen özellikler. Müşteri istekleri bu ikinci boyut sebebiyle hep zor anlaşılır.

Gelelim "şartname" kavramına:
Şartname bir ürün veya hizmetin olması gereken ve kendisinden beklenen özelliklerinin yazılı olduğu uluslararası, ulusal veya üretici ile müşteri arasında anlaşılan dokümandır. Yani her özellik yazılıdır. Birimlerle veya sözlü olarak ifade edilmiştir.

Şartnamelerde ürünlerin olması gereken değerler, özellikler belirtilir. Bazen de şartnamede başka bir şartnameye atıf yapılmaktadır. Yani x bir ürünün y bir özelliği z şartnamesine uygun olmalıdır denilebilir. Bir fabrikada üretilen her ürünün kendisine ait şartnamesi olmalıdır. Tasarım, üretim şartları, ürün özellikleri mutlaka önceden belirlenmeli ve onaylanmalıdır. Tüm bu süreçlerde kalite departmanı tarafından verilmiş onaylar olmalı ve kayıtlar mutlaka tutulmalıdır.

Şartnamesi belirli olan bir ürünü hem üretmek hem de kontrol etmek çok kolay olacaktır. Bazen bir ürünün bir özelliği ya da bazı özellikleri şartnamelerde açıkça ifade edilmemiş olabilir. Böyle durumlarda üretici know-how unu da kullanarak müşteri ile mutabakat sağlamalıdır.

Şartnameler çeşitli özelliklere göre sınıflandırılabilir.

• Ürün şartnameleri : ürün özelliklerini anlatır.
• Test şartnameleri (standart) : test yapılış kurallarını belirler.
• Mühendislik şartnameleri : Üretim proseslerini ve koşullarını belirler.

Süreç Yeterlilik Analizi (Process Capability Analysis)

Süreç Yeterlilik Analizi

Bu analiz, herhangi bir sürecin müşteri isteklerine uygun ürün ya da hizmet üretebilirliğini denetlemek için yapılır. Bazı istatistiksel teknikler kullanılarak, sürecin yeteneği hakkında yorum yapılır ve gerekirse aksiyon alınır.

Prosesin yeterliliği Cp ve Cpk indisleri ile ifade edilir. Bu indislerin nasıl hesaplandığını ve nasıl yorumlandığını anlatacağım.

Bir ürün düşünelim. Müşteri bu ürünü bazı özelliklerde istiyor. Örneğin ürünün ağırlığı 70 ±5 gr/m olsun. Bu demek oluyor ki bu ürün; 75 gr/m ile 65 gr/m arasında olabilir. Bu tolerans ürüne ait mühendislik toleransıdır. Kalite kontrol yapılırken ürünlerin ağırlığı bu iki değer arasında ise onaylanacak, değil ise reddedilecek.

Şimdi gelelim istatistiksel olarak yeterlilik analizinin yapılmasına:

Öncelikle analizin yapılması için ölçümler yapılması gerekmektedir. Ölçümler yapıldıktan sonra hesaplamalar yapılacaktır.
Ölçümler ortalamanın altında veya üstünde çıkacaktır. Yani bir değişkenlik hep mevcuttur. 

Normal dağılımda ölçülen değerlerin %99.73 ünün ±3 σ aralığında olması beklenir.

Cp indisi mühendislik toleransının, doğal toleransa (6 σ) oranıdır. Prosesin yeteneğini belirtir.

Cpk indisi de prosesin yayılımını belirtir, ancak Cpk indisi bunun yanında değerlerin dağılımını da gösterir.

Özetle Cp indisi cephenizi gösterirken, Cpk indisi konumunuzu gösterir.

Cp= Spesifikasyon aralığı / Kontrol Limit Aralığı ya da ( Üst Spek Limiti – Alt Spek Limiti ) / 6s .

Cpk =min [ (x'  - AKL ) / 3s , ( ÜKL- x' ) / 3s  ]

Bu anlattıklarımı excel üzerinde bir örnek ile pekiştirelim:

Ürünün iç çapının tolerans aralığı : 169 ±1,35 mm dir. Dolayısıyla ürünün Üst tolerans limiti (ÜTL)170,35 ,  Alt tolerans limiti (ATL) 167,65 tir.

Yukarıda 25 farklı zamanda; her defasında 5 numune ölçümü sonrasında oluşan veri bulunmaktadır.

Ortalamaların ortalaması X'' ve aralıkların ortalaması R' aşağıdaki gibi bulunur.

X''	169,221
R'	0,700

Ortalamanın üst limit ve ortalamanın alt limiti ve aralığın üst ve alt limiti aşağıdaki gibi hesaplanır. Bu formüllerdeki A2,D2, D3 ve D4 değerleri tablodan bulunur.

ÜKL x	X'' + ( A2 * R')		169,625
AKL x	X'' - ( A2 * R')		168,817

ÜKL r	R' * D4		1,481
AKL r	R' * D3		0,000

STD SAPMA (R' / D2)			0,301
Cp [(Tolerans) / (S sapma * 6)]			1,661

C pk  [(ÜKL-X'') / (S sapma * 3)]			1,417
C pk  [(X''-AKL) / (S sapma * 3)]			1,906

Cp ve Cpk indislerinin en azından 1 den büyük olması beklenir. 1 den büyük olması prosesin müşteri isteklerini karşıladığı ya da karşılamaya yatkın olduğu anlamına gelir.  Ancak   >1.33 olursa proses güvenilir demektir.

Bu analizin excel de yapılmış bir örneği konuyu daha da pekiştirir diye düşündüm...